Integratie is de kracht van digitalisering en van de Digisprong.
Interview met professor Martin Valcke over de digitalisering in het Vlaamse basisonderwijs
Met Digisprong wil de Vlaamse overheid de digitalisering in het onderwijs versnellen. Zeker in tijden van corona is dit meer dan ooit een hot topic in scholen. Zo toont onderzoek van eind 2021 aan het aantal ‘digitale devices’ (tablets, laptops, Chromebooks, …) in het lager onderwijs op een jaar tijd verdubbeld is, zodat nu 1 op de 4 leerlingen kan beschikken over een ‘digital device’1.
Maar apparaten alleen zijn niet genoeg. Een succesvolle digitalisering in een school loopt ook via een goed onderbouwd ICT-beleid. Wij vroegen raad aan professor Martin Valcke, voorzitter van de vakgroep Onderwijskunde aan de Universiteit Gent, gespecialiseerd in onderzoek naar ICT-integratie in het onderwijs. We stuurden Juf Marjolein, leerkracht in het lager onderwijs, op pad om de professor aan de tand te voelen.
Wat is er nodig om de digitale sprong in het onderwijs te doen slagen?
De kern is niet ‘die computer’, dat is niet ‘het internet’. Maar het is wel de integratie daarvan in het dagdagelijks handelen van een leraar en een lerares. Het goede aan de Digisprong is dat een school zelf kan definiëren waarin ze gaat investeren. Dat kan dus in apparatuur zijn, maar je kunt evengoed mikken op professionalisering. En het zou goed zijn als er in de context van die Digisprong ook gekeken wordt naar de taakstelling van leraren.
Dat zij ook tijd mogen vrijmaken zich geleidelijk aan digitaal bij te scholen. De beste professionalisering gebeurt op school, met je collega’s, in je eigen context en met je eigen prioriteiten voor jouw klas.
“De digitalisering moet verweven zijn met een mens die heel holistisch naar leerprocessen kijkt.”
– Professor Valcke
De computer kan heel goed zijn voor het inoefenen van inhouden of het bijhouden van overzichten in logsystemen van wat je allemaal doet. Maar het moet wel verweven zijn met een mens die heel holistisch naar leerprocessen kijkt. En die die cognitieve component koppelt aan een sociale en emotionele component. Je ziet hoe ik een enorme fan ben van digitalisering, maar op de juiste plaats. En met een professionalisering die de juiste plaats benadrukt, in een directe interactie.
“Ik ben een enorme fan van digitalisering, maar op de juiste plaats.”
– Professor Valcke
Maar hoe moeten wij dan bijblijven als leerkracht?
Wat wij nogal propageren is een professioneel ontwikkelingstraject waarbij men met ‘design teams’ werkt. Daar bekijken en herontwerpen ICT-coördinatoren samen met één of meerdere leraren lessen. Bijvoorbeeld: “We zijn nu bezig met het getalbegrip: wat kan je wel en niet doen? Wat zou je kunnen verwachten dat leerlingen zelf op het platform doen? Wat zouden ze eventueel thuis kunnen doen?”
Professionalisering, dat is voor mij het belangrijkste. Want de scholen voorzien van computers leidt niet meteen tot beter leren. Het moet de leraar zijn die als katalysator van een nieuw soort ondersteunde processen aan de slag gaat.
Kunnen die devices de sociale kloof dichten volgens u?
Professor Martin Valcke:
Da’s heel lastig omdat wij weten dat er een kloof is. Maar dat is niet altijd een kloof in de devices. De digitale kloof zit er hem vooral in dat gericht en gepast gebruik. Bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van je eigen schoolse vaardigheden. Hetzelfde gebeurt wanneer je een thuismilieu hebt dat niet echt schoolgericht is. Als je thuis dan een computer hebt dan gebeurt daar niks mee in termen van de school.
“De digitale kloof is niet altijd een kloof in de devices.”
– Professor Valcke
En let op, dat is niet altijd bij één bepaald milieu want dat zie je in heel veel milieus, een gebrek aan digitalisering, aan digitale vaardigheden die passen bij datgene wat we verwachten vanuit de school. Je ziet dat daar de samenwerking met ouders heel veel spaak loopt
Er wordt een lijn uitgezet van kleuteronderwijs tot zesde leerjaar. Is digitalisering al van tel in de kleuterklas?
Ja, we moeten niet naïef zijn, hé. Kleuters zien digitale middelen als een deel van hun leefwereld, die zijn overal aanwezig. Maar onderzoek heeft echter aangetoond dat het echte spreken met kinderen, met interactie dus, de laatste jaren met zo’n 20 tot 30 % gezakt is. De hoofdreden? Tablets en smartphones. Het gebruik ervan door ouders, en zeker ook door kinderen, is fel toegenomen ten koste van het spreken. Dus Digisprong en digitale leermiddelen? Oké. Maar let op!
“Het spreken met kinderen is bij kleuters tot dertig procent verminderd.”
– Professor Valcke
Er zijn dus ook nadelen aan al die digitalisering.
Dat klopt. Het eerste nadeel is de heel korte levenscyclus van digitaal materiaal waardoor het duur is. In feite is de aankoop maar één derde van de prijs, twee derde is onderhoud. Een tweede nadeel is dat digitalisering plots iedereen met alles verbindt: niet alleen binnen je klas maar ook met de buitenwereld. Zo krijg je natuurlijk te maken met veiligheid op het internet. Dat zit ook in de eindtermen van de lagere school en bij die 21st century skills.
Je krijgt dus te maken met die privacy-problematiek, veiligheid, … We merken ook een toename van cyperpesten: leerlingen sturen niet-gepaste foto’s naar anderen. We zien dat jongeren van nature exploreren en dingen gebruiken die daarvoor eigenlijk niet bedoeld waren. Zo voelen we dat we als onderwijsveld vaak achterlopen op de realiteit.
Hoe ziet de toekomst eruit? Zullen we naar volledig digitaal onderwijs gaan?
We gaan naar een volledig digitaal ondersteund onderwijs vanaf de kleuterschool.
Laat ons via digitalisering indicatoren van beheersing van leerdoelen vastleggen in een portfolio. Dat wordt in het buitenland al heel vaak gebruikt in het onderwijs. Dankzij digitalisering wordt het onderwijs beter, maar wel als het volledig geïntegreerd is.
We hebben nu een enorme sprong moeten maken, ‘dankzij corona’ moeten we bijna zeggen, met betrekking tot digitalisering.. Het enige wat we kunnen doen is lijnen trekken: iedereen moet professionalisering krijgen en de scholen moéten daarin investeren.
“We hebben nu een enormie digitale sprong te maken, dankzij corona.”
– Professor Valcke
Hartelijk dank voor uw tijd, professor Valcke.
1 Onderzoek door uitgeverij VAN IN in november 2021 bij meer dan 1000 Vlaamse basisscholen.